ACT

ACCEPTANCE AND COMMITMENT THERAPY

Eindelijk doen wat werkt!

Innerlijke mechanismen bepalen veel meer ons leven dan we vaak doorhebben, besefte ik al vroeg. Ik heb dan ook altijd een diepe liefde gehad voor het ontdekken van onze diepere psychologische processen. Als we hier helderheid in krijgen, zo hoopte ik, dan moet het toch ook lukken om van daaruit je leven zinvol(er) in te richten? En dus, ging ik op zoek…

De psychologie die ik tegenkwam in mijn studies was vaak inhoudelijk erg interessant, maar soms moeilijk praktisch inzetbaar. Of net nogal eng gericht op (enkel) gedragsveranderingen, zonder de diepere lagen van emoties en gedachtenpatronen aan te raken. En bijna altijd miste ik het lijf in het hele verhaal; mindfulness, bewust gebruik van de adem, lichaamsbewustzijn… het waren zaken die me nodig leken om de overdaad aan ‘hoofdwerk’ bij de meesten (inclusief mezelf!) bij te sturen. Het lukte me wel om zelf vanuit heel wat hoeken zaken samen te voegen tot een werkbare praktijk. Maar het bleef improviseren om mensen van ‘stepping stones’ te voorzien: manieren om de soms verwarrende processen intuïtief begrijpbaar te maken en handvaten die ze konden inzetten ook buiten de sessies.

ACT fears

Ik had er al van gehoord, maar pas in de zomer van 2020 leerde ik ACT echt kennen. Eindelijk een kader waarbinnen zowat alles wat ik kende een plek kon krijgen, met heel wat praktische tools en heerlijke metaforen die cruciale concepten vertalen in sprekende beelden. In ACT bleken er ook raakvlakken tussen het wetenschappelijk-academische domein en spirituelere praktijken, wat voor mij altijd al vanzelfsprekend was. Nu dus ook ‘wetenschappelijk aangetoond’. Dat ACT wérkte, bleek niet enkel uit de effectiviteit ervan in mijn eigen leven, dat van mijn cliënten en dat van zo enorm veel anderen, maar vooral uit de steeds groeiende empirische onderbouwing van deze sterk groeiende tak van de gedragspsychologie.

Een belangrijke shift die ACT biedt met betrekking tot andere visies, is dat het er niet zozeer om gaat te willen verhelpen en/of graven in wat iemand fout doet, hoe iemand zichzelf saboteert, neurotisch is,… maar net om iemand te bekrachtigen om ten allen tijde waardevolle keuzes te maken en ‘psychologisch flexibel’ te leren zijn, vooral OOK in relatie met pijn, in relatie met moeilijke gedachten en emoties. Het was altijd al mijn insteek dat je niet eerst gefixed moet worden of verlost moet zijn om (dan pas, hopelijk) een zinvol leven te kunnen hebben, maar dat je ALTIJD NU AL je kompas kunt richten op jouw essentie, en dat net dàt de ‘heling’ is waar we allemaal naar op zoek zijn. En nu had ik met ACT het perfecte kader gevonden om hier mezelf en anderen nog afgestemder in te inspireren.

De belangrijkste pijlers van de ACT-therapie:

  • Acceptatie – Het enige gevecht dat ik nooit kan winnen, is het gevecht met de werkelijkheid

Alles begint met acceptatie van wat is. Ik las ooit: het enige gevecht dat we nooit kunnen winnen, is het gevecht met de werkelijkheid. Wat NIET wil zeggen dat je je erbij moet neerleggen, erin moet verwijlen. Maar als je niet begint met ‘ja’ te zeggen tegen je eigen gevoelens, patronen, verlangens,… geraak je uiteindelijk verstrikt in een web dat jezelf hebt gesponnen. Eerst acceptatie. Dan de rest.

  • Hier & Nu – De zekere grond van mijn zijn is hier, nu

We zijn zo geneigd om alles te willen oplossen met ons hoofd, met ons denken. Wat normaal is: ons denkende brein is het briljantste overlevingsmechanisme dat de natuur ons gegeven heeft. Maar… voor al die lastige innerlijke roerselen wérkt het gewoon niet. Het wordt dan een vermijdingsstrategie die ons verder van huis brengt. Ons werkelijke huis: de lichamelijke sensaties, de adem, het hier en het nu. Dàt is onze grond.

  • Defusie – Mijn denken is maar mijn denken

Ons denken is een prachtig instrument. Het is een filter die helpt om de waanzinnige hoeveelheid van prikkels te versimpelen tot be-grijpbare pakketjes, waardoor de werkelijkheid beheersbaar overkomt. Maar… het is ook niet meer dan dat: een instrument. En het wordt vaak gestuurd vanuit hele oude ervaringen, met diep gewortelde overtuigingen over onszelf en anderen als default (ik ben niet goed, ik kan het niet, ik ben een mislukkeling, mannen zijn onbetrouwbaar, de wereld is een onveilige plek,…). Waarmee je jezelf geen dienst bewijst en wat vooral een probleem wordt wanneer je niet doorhebt dat het de bril vormt van waaruit je kijkt, maar dat het niet de werkelijkheid zelf is. Defusie is dan het proces om jezelf los te weken van de overtuigingen die je over de werkelijkheid legt.

  • Zelf-als-context – Ik ben altijd ruimer dan mijn ervaringen

Wie ben je? Gedachten en innerlijke patronen die veel herhaald worden en (daardoor) heel erg bekend zijn, zorgen voor een redelijk stabiel idee over jezelf, ook al blijkt het niet zo werkbaar. Dit noemen ze binnen ACT ‘zelf-als-inhoud’: het geloof dat je samenvalt met deze (vaak voorkomende) inhoud. We hebben allemaal beperkende, saboterende patronen, maar door te geloven dat dat je identiteit uitmaakt, maak je het veel moeilijker dan nodig en word je er slachtoffer van – ik ben nu eenmaal zus en zo, ik ben een verslaafde, ik ben een probleem, ik ben een slachtoffer, er is iets mis met mij,… Veel zinvoller is om op te merken dat er iets groters is waarbinnen al dit plaatsvindt: hoe moeilijk het ook is, altijd ben je ook observerende getuige – van je gedachten, emoties, oordelen,…  Een getuige die altijd veilig is, én zich daarom ook helemaal niet hoeft te verzetten tegen die innerlijke roerselen maar er vrij naar kan kijken. Dat noemen ze dan ‘zelf-als-context’: jij bent de context waarbinnen jouw inhouden zich afspelen. Met dat observerende zelf contact leren maken, blijkt ongelofelijk bevrijdend te zijn, zonder dat je daarmee verlost hoeft te zijn van je moeilijkheden.

  • Waarden – Ik richt me op de zin van mijn leven

Wat is wérkelijk van belang in jouw leven? Waarvan begin jij te bruisen? Daar contact mee leren maken en dàt centraal zetten, nu al – in plaats van allerlei (onbewuste) vermijdingsstrategieën – dat is de rode draad in ACT.

  • Toewijding – Ik heb de moed om te doen wat goed is voor me

Wat zijn nu de te nemen stappen waardoor je je dagelijkse leven afstemt op jouw persoonlijke waarden, op jouw essentie? Hoe kun je je eigen idealen concreet en praktisch maken? En wil je ook de verantwoordelijkheid nemen om dit aan te gaan, zodat jouw wezen zichzelf helemaal op aarde kan zetten? Hierin toegewijd onderweg blijven, ondanks vanzelfsprekende wrijvingen, is uiteindelijk hetgeen je leven op de rails zet én houdt. Het is dat wat je sterkt en zelfvertrouwen geeft. Het is relatief makkelijk om – wanneer alles stroomt – te doen wat goed voor je is. Maar hoe blijf je trouw aan je pad wanneer het leven je uitdaagt? Toewijding dus!

TOT SLOT:

De meeste van mijn opleidingen heb ik in de ACT Academie gevolgd, waar ze heel wat cursussen aanbieden, ook voor particulieren. Zeker een aanrader moest het je interesseren!

Steven Hayes, de grondlegger van ACT, getuigt in deze inspirerende TED-talk hoe zijn eigen diepe leed leidde tot de fundamentele inzichten die de basis werden van het ACT-model. Zo raak en heerlijk ‘echt’!